Astım, nefes borusunu, bir başka deyişle, hava yollarını – akciğerlere hava taşıyan küçük tüpleri – etkileyen bir durumdur. Astımlı biri, astımı tetikleyen bir şeyle temasa geçtiğinde, hava yollarının duvarları çevresindeki kas gerilerek hava yolu daralır.Hava yollarının yüzeyleri iltihaplanıp şişmeye başlar. Tüm bu tepkimeler hava yollarının daha daralıp tahriş olmasına neden olur ve astım belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açar.
Astımın yaygın belirtileri şunlardır:
• Gece öksürme
• göğüste ıslık sesi ya da hırıltı
• nefes daralması
• göğüste daralma hissi.
Astıma neler neden olur?
Astım her yaşta başlayabilir. Astıma neyin neden olduğunu bilmek zordur, fakat şimdiye kadar bildiklerimize göre:
• astım kalıtım yoluyla geçebilir
• çağdaş yaşam tarzlarının – konut ve diyet değişiklikleri ve daha hijyenik bir ortam gibi – birçok yönleri astımın artmasına katkıda bulunmuş olabilir
• hamilelik sırasında sigara içilmesi çocuğun astım olma olasılığını arttırmaktadır
• sigara içilen ortamlarda bulunulması astım olma olasılığını arttırmaktadır
• işyerinde tahriş edici maddeler bulunması bir kişinin astım olmasına yol açabilir
• çevre kirliliği astım belirtilerinin kötüleşmesine yol açabilir, ancak astıma neden olduğu kanıtlanmamıştır.
Astım belirtilerini başlatabilen (tetikleyebilen) şeyler nelerdir?
Tetikleyici, hava yollarını tahriş eden ve astım belirtilerinin görülmesine neden olan her şeydir. Herkesin astımı farklı olup büyük olasılıkla birkaç tetikleyici olur. Soğuk algınlığı ya da grip, tütün dumanı, egzersiz, ve çiçektozu, kürklü ya da tüylü hayvanlar ya da ev tozu akarları (house-dust mites) gibi şeylere duyulan alerjiler, yaygın tetikleyiciler arasındadır.
Astım yaşam tarzımı nasıl etkileyebilir?
Astım belirtilerinin kötüleşmesi nedeniyle bazı kişiler yaşam tarzlarında kısmi değişiklikler yapmak zorunda kalabilirler. Sizin astımınızı neyin tetiklediğini tam olarak saptamak zor olabilir. Bazen bu bağlantı, örneğin kedi ya da çiçektozu ile temasa geçtikten birkaç dakika içerisinde belirtileriniz başladığında, kolayca görülür.
Bazı kişilerde ise gecikmeli bir tepkime olur. Astım belirtilerinizi kötüleştiren tetikleyicilerden kaçınarak, ve astım ilaçlarınızı doğru kullanarak, gereksiz belirtileri azaltabilir ve normal yaşam tarzınızı keyifle yaşamaya devam edebilirsiniz.
Astım nasıl tedavi edilir?
Astımınızı kontrol altına almanızı sağlayacak bazı mükemmel tedavi şekilleri mevcuttur. Astım tedavilerinin çoğunu uygulamanın en etkili yöntemi, ilacın solunarak doğrudan akciğerlerinize girmesinin sağlanmasıdır. Bunun için çeşitli “inhaler” tipleri mevcut olup size en rahat geleni kullanmanız ve bunun doğru kullanılabilmesi önemlidir. Doktor ya da hemşireniz size en uygun aleti tavsiye edecek olup bunun doğru bir şekilde nasıl kullanılacağını göstermeleri gerekir.
Steroidleri kullanmam güvenli mi?
Birçok astımlı düşük dozlu bir steroidin solunmasını içeren bir önleyici kullanmaktadır. Akılda bulundurulması gereken bazı noktalar şunlardır:
• Astım tedavisinde kullanılan steroidler – vücudunuzda doğal olarak üretilen steroidlerin bir kopyası olan – kortikosteroidlerdir.
• Bunlar vücut geliştiriciler ve atletler tarafından kullanılan anabolik steroidlerden tamamen farklıdır.
• Solunum yoluyla alınan steroidler doğrudan hava yollarına gidip vücudun diğer kısımlarında emilimi çok az olur.
• Doktorunuz reçeteye olanaklı olduğunca en düşük dozu yazacaktır.
• Çocuklar özellikle gelişim açısından yakından izlenmelidir.
Bazı durumlarda, astım belirtileriniz şiddetli bir hal aldığı takdirde, doktorunuz size kısa süreli bir steroid tablet kürü verebilir. Bunlar çabuk ve güçlü bir şekilde etki göstererek iltihaplanmış hava yollarınızı rahatlatır. 3–14 gün arasında değişebilen kısa tablet kürleri, uzun dönemli yan etkilere neden olmayacaktır. Steroid tabletler, vücudun suçiçeğine karşı direncini azaltabildiğinden, bu tabletleri kullanırken suçiçeği ile bir temasınız olduğu takdirde doktorunuza başvurmalısınız.
Astımımı kontrol altına almak için neden tablet kullanamıyorum?
Astım tedavilerinin çoğunu uygulamanın en etkili yolu, ilacın solunum yoluyla alınarak doğrudan akciğerlerinize girmesinin sağlanmasıdır. Önleyici tedavilerin çoğu steroidler içerir ve bunların inhaler ile alınması, çok daha düşük dozda steroid kullanılabilmesi, ve solunum yoluyla alınan ilaç doğrudan hava yollarına, yani gereken yere gittiği için vücudun diğer kısımlarında emilimin çok az olması anlamına gelmektedir. Steroidler tablet şeklinde alındığında doz çok daha yüksek olur (bir steroid tablet, standart bir steroid inhaler aletinin bir püskürtmesindeki dozun 50 katını verir) ve bunun emiliminin çoğu yalnızca akciğerlerinizde değil, vücudun diğer kısımlarında olacaktır. Steroid tabletlerin düzenli olarak uzun süreler (aylar ya da yıllar) boyunca kullanılmasının, kırılgan kemikler (osteoporoz), kolayca bereler olması, diyabet, katarakt, açlık hissinin artması, yanma şeklinde göğüs ağrısı ve hazımsızlık gibi ciddi yan etkileri olabilir. Bütün bunlar insanın moralinin bozulmasına, ruh halinin inişli çıkışlı olmasına ya da yağlanma sonucu yüzünün şişip ablak bir suratın oluşmasına neden olabilir.
Belirtilerimin kötüleştiğini nasıl bileceğim?
Belirtileriniz kötüleşiyorsa, aşağıdakilerin tümünü ya da bir kısmını fark edebilirsiniz:
• giderek daha fazla rahatlatıcı tedavi gerekmesi
• geceleri öksürme, hırıltı, nefes darlığı ya da göğüste daralma ile uyanma
• astım nedeniyle işe ara vermek zorunda kalma
• normal faaliyet ya da egzersizlerinize devam edemeyeceğinizi düşünme
Yukarıdakilerden herhangi biri söz konusu olduğu takdirde, astımınızın yeniden kontrol altına alınması için doktor ya da hemşirenize görünmelisiniz.
Bir kriz halinde ne yapmalısınız?
• Rahatlatıcı inhaler ilacını iki kez püskürtün
• Dik oturup dar giysilerinizi gevşetin
• Kriz sırasında hemen bir iyileşme görülmezse, beş dakika boyunca ya da belirtilerde düzelme oluncaya dek dakikada bir püskürtme uygulamaya devam edin
• Belirtilerinizde beş dakikada düzelme olmazsa – ya da kuşkudaysanız – ve özellikle:
Konuşamayacak kadar soluksuz ya da halsiz iseniz
Dudaklarınız mavi ise (morarmışsa)
Acele doktor çağırın ya da 112 numaralı telefonu arayın.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder